طلا، نماد ثروت و دارایی است و شواهد تاریخی نشان می‌دهد دلبستگی بشر به این فلز گرانبها پیشینه تاریخی دارد. یافته ها نشان می‌دهد انسان ها خیلی زود به ارزش این فلز جادویی پی بردند. از مصریان که طلا را گوشت خدایان می‌دانسند تا یونانی ها که آن را هدیه ای از طرف خدایان می‌پنداشتند نشان از اهمیت زیاد آن در میان تمدن‌های باستان دارد.
از دیگر دلایل محبوبیت این فلز گرانبها در دوران باستان خاصیت دارویی آن بوده. استفاده از طلا به عنوان دارو بر اساس برخی یافته ها قدمت تاریخی دارد و در برخی منابع از آن به عنوان اولین دارو نام برده شده است.
اولین نشانه های پیدایش طلا
در مورد پیدایش این فلز گرانبها برای نخستین بار در زندگی انسان ها اختلاف نظرهای زیادی است. اکتشاف مقادیری طلا در غارهای اسپانیا متعلق به دوران پارینه سنگی (40 هزار سال ق.م) نشان می‌دهد طلا اولین فلزی است که انسان با آن سروکار داشته. اما اولین طلاهایی که انسان از آن برای ساخت ابزار و مصنوعات استفاده کرده در بلغارستان کشف شده که به هزاره پنجم قبل از میلاد باز میگردد.
برخی معتقدند اولین نشانه های پیدایش طلا مربوط هندوستان است و به 4000 هزار سال قبل از میلا باز میگردد چرا که در کتاب های مقدس به آن اشاره شده. از سوی دیگر برخی یافته ها نشان از وجود معدن طلا در تمدن بین النهرین متعلق به سومریان آن هم در حدود 4000 سال قبل از میلاد دارد.
گسترش استفاده از طلا در تمدن های باستانی
اما چیزی که قطعی به نظر می‌رسد گسترش استفاده از طلا به عنوان یک فلز با ارزش در تمدن مصریان بوده است. قدیمی‌ترین آثار استفاده از طلا در تمدن مصر باستان (حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد) بازمی‌گردد، جایی که فراعنه از این فلز گرانبها برای ساخت زیورآلات، تابوت ها، ماسک‌های مرگ و هدایای معابد استفاده می‌کردند. مصریان معتقد بودند طلا “گوشت خدایان” است و ارزش آن از هر ماده دیگری بیشتر است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد مصریان در زرگری به مهارت خاصی رسیده بودند و از طلا برای ساخت جواهرات و تزئینات استفاده می‌کردند. البته استفاده از طلا در این دوره فقط برای طبقه خاصی که شامل فراعنه، کاهنان و مقامات دربار می‌شده مجاز بوده و دیگران حق استفاده از آن را نداشتند.
چین، هند و تمدن بین النهرین هم در همین بازه زمانی از طلا برای ساخت جواهر، تزئینات و هدایایی مذهبی و پول نیز استفاده می‌کردند.
در ایران باستان، شاهنشاهی هخامنشی (۵۵۰-۳۳۰ قبل از میلاد) از طلا برای ضرب سکه‌های “دریک” استفاده کرد که به عنوان یکی از اولین پول‌های استاندارد جهان باستان شناخته می‌شود. هر دریک حدود ۸.۴ گرم طلای خالص داشت و در تجارت بین‌المللی کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده بود.
در ۵۶۴ قبل از میلاد مسیح، در پادشاهی کوچکی در قاره آسیا (ترکیه کنونی) به نام لیدیه یا لیدیا وجود داشت که از سکه طلا به عنوان پول رایج استفاده می‌کردند. یونانی‌ها به تقلید از لیدیه به استفاده از طلا روی آوردند. یونانی‌ها طلا را هدیه‌ای از طرف خدایان می‌دانستند. اولین سکه‌های یونانی شناخته‌شده در سواحل آتن پیدا شدند که قدمت آن‌ها به 600 سال قبل از میلاد می‌رسد. اگرچه یونانی‌ها سکه را اختراع نکردند، اما نظام پولی را به شکلی که امروز می‌شناسیم بنا نهادند.
در شرق آسیا و در تمدن باستانی چین در ایالت چو هم استفاده از سکه های طلای مربعی شکل رواج داشته. در امپراتوری روم (۲۷ قبل از میلاد تا ۴۷۶ میلادی)، طلا نقش کلیدی در نظام پولی داشت. امپراتور آگوستوس اولین سیستم استاندارد طلا را ایجاد کرد که در آن سکه‌های “آئورئوس” (aureus) با وزن حدود ۸ گرم طلای خالص ضرب می‌شد. این سکه‌ها پایه تجارت در سراسر امپراتوری وسیع روم بودند.
طلا در قرون وسطی
در قرون وسطی که دوره سلطه کلیساها بر اروپا بود، طلا بیشتر نزد اشراف‌زادگان و کلیساها بود. در این دوره طلا در هنر و معماری، جواهرات و زیورآلات، مراسمات مذهبی، تزئین معابد و کلیساها و ضرب پول برای داد و ستد و تجارت کاربرد داشت.
در غرب آسیا و آفریقا هم که تحت سلطه خلفای اسلامی بود از طلا و نقره برای ضرب سکه استفاده می‌کردند. دینار و درهم پول های رایجی بودند که از شمال هند تا غرب آفریقا برای داد و ستد اعتبار داشتند.
در قرن 13 میلادی سفر مارکوپولو به شرق آسیا و ارائه تصویری در سفرنامه اش از چین و کاخ هایش که با طلا و نقره تزئین شده بود مقدمه سفر اروپاییان به سرزمین های دور با انگیزه به دست آوردن طلا شد. در اواخر قرن 15 میلادی و در یکی از مهمترین سفرهای تاریخ، کریستوفر کلومب با رسیدن به منطقه کارائیب موج بی سابقه از اکتشافات را به راه افتاد. این سفر به دستور و حمایت مالی پادشاه اسپانیا فردیناند صورت گرفت و به دست آوردن طلا و ترویج مسیحیت اولویت آن بود. با غلبه بر قلمرو ازتکا و اینکاها طلای زیادی بدست آوردند. تا قرن 16 اسپانیایی ها بر فتح آمریکای مرکزی و جنوبی تمرکز کردند و با افسانه الدورادو شهری که طلا به اندازه شن در آن وجود دارد به جستجوی طلا پرداختند. هربار که معدن طلایی در این قاره کشف می‌شد خبر پیدا شدن شهر الدورادو هم پخش می‌شد و هجوم ها به سمت نقطه ای جدید آغاز می‌شد.
ضرب سکه طلا در قرن سیزدهم در جمهوری ونیز از اقدامات مهم این دوره بود. این سکه که دوکات نام داشت نزدیک به 600 سال به عنوان معروف ترین سکه طلا شناخته می‌شد. از اقدامات مهم دیگر در اواخر دوران قرون وسطی استانداردسازی تجارت با استفاده از ضرب سکه طلای منقش توسط دولت بریتانیا بود.
طلا در دوره مدرن و انقلاب صنعتی
در دوره مدرن (قرن 15 تا 20 میلادی) که عصر انقلاب های صنعتی نیز هست نقش طلا به عنوان دارایی و پول بیش از پیش پررنگ تر شد. در 1717 و پیش از انقلاب صنعتی اول، اسحاق نیوتون قیمت طلا را 25/4 پوند انگلیس تعیین کرد. این آغازی بر استاندارد طلا در انگلستان بود. با شروع انقلاب صنعتی که در 1740 در انگلستان آغاز شد و سپس به اروپا و آمریکا راه پیدا کرد نیاز به یک سیستم پولی پایدار بیشتر احساس شد. در سال ۱۸۱۶، بریتانیا به طور رسمی سیستم “استاندارد طلا” را تصویب کرد که بر اساس آن هر پوند استرلینگ معادل ۷.۳۲ گرم طلای خالص تعریف شد. این سیستم به تدریج در سایر کشورها از جمله آلمان، فرانسه و آمریکا نیز اجرا شد.
در سال 1804 با کشف طلا در آمریکای شمالی موج بی سابقه ای به سمت آمریکا برای استخراج طلا به راه افتاد. مقصد بعدی برای کشف طلا قاره آفریقا بود. قاره آفریقا بیش تر هرجای دیگری برای اروپایی ها و کشورهای استعمارگر معدن طلا داشت. در سال 1868 طلایی که طی یک سال فقط از معادن کشور آفریقای جنوبی استخراج شد معادل 40 درصد طلا تولید شده در سراسر جهان بود. این رکورد تا به امروز دست نخورده باقی‌مانده است.
در این دوره طلا علاوه بر استفاده های قبلی کاربرد های جدیدی پیدا کرد. با توسعه صنایع پای طلا هم به صنایع باز شد و در صنایعی همچون پزشکی، الکترونیک، نساجی، شیشه، فضانوردی، عکاسی و… مورد استفاده قرار گرفت.
طلا: قرن بیستم و جنگ جهانی
تا قرن بیستم و پیش از جنگ جهانی اول بیشتر کشور ها از استاندارد طلا استفاده می‌کردند. با شروع قرن بیستم و جنگ جهانی اول و دوم ویرانی های به جا مانده از جنگ صنعت اروپا و جهان را نیز تحت تاثیر قرار داد و نتیجه این ویرانی ها سایه رکود اقتصادی بر جهان بود. با شروع جنگ جهانی اول (۱۹۱۴)، کشورهای درگیر مجبور شدند برای تامین هزینه‌های نظامی از سیستم استاندارد طلا خارج شوند سپس پول بدون پشتوانه چاپ کنند و مبادله طلا را ممنوع اعلام کنند.
این تصمیمات باعث تورم شدید در سال‌های پس از جنگ شد و ارزش پول ملی بسیاری از کشورها را به شدت کاهش داد.
پس از جنگ جهانی دوم اما این آمریکا بود که از فرصت بدست آمده استفاده کرد. ایالات متحده که تقریبا در تمام طول جنگ جهانی دوم اعلام بی طرفی کرده بود، به لطف فاصله زیادی که با دیگر کشورهای درگیر جنگ داشت به رشد اقتصادی خود و گسترش ذخایر طلای خود پرداخت. با پایان جنگ جهانی آمریکا در قبال کمک های مالی خود به کشورهای اروپایی سیستم پولی جدیدی بر مبنای ذخایر طلا پیشنهاد داد و با این کار دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهانی انتخاب گردید. این قرارداد جدید که به سیستم برتون وودز مشهور است شروع سیطره دلار آمریکا بر اقتصاد جهانی بود که در مقاله ای جداگانه به آن پرداخته‌ایم. تا به امروز این کشور با اختلاف بزرگترین دارنده ذخایر طلا در دنیا است.
پس از خروج آمریکا از این معاهده در ۱۹۷۱، ارتباط دلار آمریکا و طلا قطع شد و این موضوع باعث شد تا روز به روز قیمت طلا در برابر دلار آمریکا افزایش یا به طور دقیق تر ارزش دلار آمریکا در برابر طلا کاهش پیدا کند. این موضوع باعث شده تا از آن به بعد طلا بیشتر به عنوان سرمایه‌گذاری امن در برابر تورم و بحران‌های اقتصادی استفاده شود.
امروزه طلا به عنوان کالای سرمایه ای بیشتر در قالب شمش، سکه، طلای آب‌شده و حتی ETF (صندوق های سرمایه گذاری) معامله می‌شود. نقش حیاتی در صنایع الکترونیک، دندان‌پزشکی، و فناوری‌های پیشرفته دارد و در بازارهای مالی به‌عنوان دارایی ضدریسک، و در فرهنگ‌ها به عنوان نماد ثروت و زیبایی شناخته می‌شود.
جمع بندی
طلا در طول تاریخ به عنوان نماد ثروت و دارایی شناخته شده است. این فلز گرانبها که خود دارای ارزش ذاتی است در همه عصرها به عنوان اولین گزینه برای ضرب سکه و پول انتخاب می‌شده. حتی در دوران جدید و با ایجاد سیستم های مالی جدید دولت ها با پشتوانه طلا قدام به توزیع اسکناس و اوراق بهادار کردند.
طلا به عنوان فلزی زیبا با ویژگی های فیزیکی منحصر به فردی که دارد، از دیرباز در ساخت جواهرات و اشیاء زینتی کاربرد داشته. به دست آوردن منابع و معادن طلا محل مناقشه و جنگ‌های بسیاری از کشورها در طول تاریخ بوده تا با آن قدرت و حکومت خود را بیش از پیش تقویت و تثبیت کنند. با گذشت زمان و شکل گیری نظام های پولی جدید طلا به عنوان پشتوانه پولی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه ۵۰٪ طلای تولیدی در جهان در جواهرسازی، ۴۰٪ در سرمایه‌گذاری و ۱۰٪ در صنعت کاربرد دارد.
منابع:
